Keuzecoschap ‘Duurzaamheid – Arts van de Toekomst’ in het Spaarne Gasthuis

Het Spaarne Gasthuis biedt als eerste ziekenhuis een Keuzecoschap
‘Duurzaamheid – Arts van de Toekomst’ aan

De KNMG heeft vorig jaar een nieuwe gedragscode voor artsen gepubliceerd, waarbij een van de kernregels is dat je je als arts bewust bent van de relatie tussen gezondheid, klimaat en milieu en je inzet voor een duurzame zorgsector en gezonde leefwereld. Het Spaarne Gasthuis is het eerste ziekenhuis in Nederland dat een keuze coschap duurzaamheid aanbiedt. Dit coschap is onder andere ontwikkeld door Linda Witte (onderwijscoördinator) en Anne-Luise Stroomer (adviseur duurzaamheid). Melina van Eijck volgde dit coschap in het Spaarne Gasthuis. Wij gaan met Linda, Anne-Luise en Melina in gesprek over dit coschap en het belang van duurzaamheid in de gezondheidszorg.

 

“Hoe is dit coschap tot stand gekomen?”

Linda: “Binnen de opleiding geneeskunde vinden we het belangrijk dat we meegaan met de tijd, de nieuwe generatie dokters en het veranderende zorglandschap. Veel (keuze)coschappen en semi-artsenstages zijn klinisch gericht. Ik ben groot voorstander van om niet-klinische coschappen aan te bieden zodat geneeskunde studenten ook andere competenties kunnen ontwikkelen. Zo hebben we binnen het Spaarne Gasthuis ook het keuzecoschap Raad Van Bestuur en het keuzecoschap Innovatie ontwikkeld.
Het idee voor een keuze coschap duurzaamheid kwam door enthousiasme en interesse van een coassistent die het keuzecoschap Innovatie wilde doen. We zijn in gesprek gegaan en begonnen met het ontwikkelen van een format. Ik ben toen opzoek gegaan naar de juiste mensen om goede begeleiding te geven tijdens dit coschap. In eerste instantie is het idee, door omstandigheden, op de plank blijven liggen maar het zat nog altijd in mijn hoofd. Na de coronapandemie kwamen een AIOS Neurologie en een Neuroloog bij mij met hetzelfde idee. Op dat moment was er een nieuwe adviseur duurzaamheid in het Spaarne gekomen (Anne-Luise) en samen met collega’s van de afdeling Innovatie en een coassistent hebben we samen het format verder uitontwikkeld. We zijn diep in de literatuur gedoken om er echt een goed coschap van te maken.”

Anne-Luise: “Het coschap past ook heel goed bij de duurzaamheidsambitie van het Spaarne Gasthuis ‘de beste zorg met de kleinste ecologische voetafdruk’. Wat mij betreft is het heel belangrijk dat elke zorgprofessional zich ervan bewust is wat het verband is tussen gezondheid, klimaatverandering en milieuverontreiniging, hoe deze op verschillende niveaus op elkaar inwerken en welke rol jij hier als zorgprofessional in kan nemen. Dit zou niet alleen in dit keuzecoschap maar zelfs structureel in de geneeskundeopleiding aan bod moeten komen. Die kant gaat het ook op en dat is een hele mooie ontwikkeling. De zorgsector levert een bijdrage aan klimaatverandering en milieuverontreiniging. Denk bijvoorbeeld aan thema’s zoals een groot energie- en grondstoffenverbruik. Tegelijkertijd leiden klimaatverandering en milieuverontreiniging tot meer zorgvragen, zoals een toename van infectieziekten, hittestress allergieën en longaandoeningen. Dit is een paradox die we in de gezondheidssector willen doorbreken.”

Melina: “Wat ik mooi vind aan dit coschap in de laatste fase van de opleiding is dat je daarna als basisarts gaat werken op verschillende plekken. De kennis uit het coschap neem je mee. Hierdoor bereik je een groot effect met de kennis die je net hebt opgedaan.”

Linda: “Melina, ik hoorde van jouw voorgangers dat dit keuze coschap als mooie bijvangst heeft dat je de organisatie op een andere manier gaat bekijken. Hoe heb jij dit ervaren?”

Melina: “Dat herken ik heel erg. Van tevoren had ik niet verwacht dat ik zoveel zou leren over de organisatie van het ziekenhuis. Ik heb veel geleerd over de ondersteunende diensten zoals bijvoorbeeld logistiek en hospitality en de samenwerking tussen verschillende afdelingen. Ook heb ik nooit geweten hoeveel geld er in het ziekenhuis omgaat en  hoe er beslissingen worden genomen. Hiernaast heb ik nooit eerder geweten hoe een ziekenhuis aan zijn inkomsten komt, hoe de samenwerking met zorgverzekeringen eruit ziet en de achtergrond van de DBC’s. Al deze nieuwe kennis is heel waardevol en dit neem ik de rest van mijn carrière mee.”

 

“Hoe ziet het coschap er concreet uit?”

Linda: “Het Spaarne Gasthuis werkt met Greenteams. Zij verzamelen vraagstukken over mogelijke verduurzaming op de afdeling of poli, bijvoorbeeld hoe de medicatieverspilling kan worden verminderd. Anne-Luise, tevens de begeleider van dit keuzecoschap heeft een overzicht van mogelijke vraagstukken. De coassistent kan hieruit kiezen in overleg met haar en de begeleider van de betreffende afdeling/poli. Daarnaast loopt de coassistent mee met Anne-Luise om te zien welke plek duurzaamheid op dit moment in het ziekenhuis heeft.”

Melina: “Ik was de derde coassistent die voor dit coschap koos. Ik had er eigenlijk niet zo veel ideeën bij maar had eerder al afgesproken dat mijn focus op de IC zal zijn. Hier heb ik daarvoor ook mijn semi-artsstage gedaan. Ik had verwacht dat ik veel op de afdeling zou zijn, maar in praktijk was dit anders. Ik liep natuurlijk niet rond in een witte jas en moest veel uitzoeken. Hiernaast ben ik veel bij de werkzaamheden van Anne-Luise aangesloten, waarin ik ook zelf mijn eigen mening over nieuwe ideeën of aankomende veranderingen kon mocht geven.”

 

“Hoe is het na jouw coschap met de projecten verdergegaan?”

Melina: “Met sommige initiatieven is de afdeling zelf aan de slag gegaan. Er waren ook ideeën waarvan ik moest concluderen dat ze niet haalbaar waren om uit te voeren. Er waren ook ideeën waarvan ik dacht dat ik deze direct zou kunnen doorvoeren. Bijvoorbeeld het overgaan op herbruikbare mokken i.p.v. wegwerpbekers. Dit bleek in praktijk anders. De korte periode van vier weken was niet voldoende om een heel project af te ronden maar wel voldoende om een begin te maken met een heleboel ‘’kleinere’’ initiatieven.”

 

 “Hoe gaat dat na het coschap, pakt de volgende coassistent het werk weer op of is het de bedoeling dat deze iets heel nieuws bedenkt?”

Linda: “Beide opties zijn mogelijk. We vinden het belangrijk dat coassistenten zelf aangeven waar hun interesse ligt. Hierbij kunnen ze ook hun eigen ambities betrekken. Als ze bijvoorbeeld chirurg willen worden kan het leuk zijn om te kijken naar verbruik van materialen op de OK.
De coassistenten kunnen kiezen of ze zich willen toeleggen op een basis vraagstuk wat nog verder uitgewerkt moet worden of ze kunnen verder gaan met een project wat al verder is uitgewerkt. We hebben nu vier keuzecoassistenten gehad en gaandeweg leren wij ook. We kijken samen waar de behoefte van de coassistent ligt. Wat we hopen te bewerkstelligen is dat de rol van medisch expert meegenomen wordt in het beantwoorden van een duurzaamheidsvraagstuk. Dat je met de blik van toekomstig dokter kijkt naar wat een Green Team heeft verzameld en dat je de kennis die je hebt meeneemt in een mogelijk voorstel of oplossing.”

Anne-Luise: “Alle trajecten van coassistenten, die het coschap tot nu toe hebben gevolgd, zijn heel verschillend geweest. Zo is bijvoorbeeld een van de coassistenten breed begonnen en heeft aan het begin van het traject samen met het Green Team gekeken waar ze gezamenlijk op willen focussen. Ze hebben toen besloten om de medicatie verspilling op de afdeling in kaart te brengen. Er is veel vrijheid voor de coassistent om zelf invulling te geven aan het coschap.”

 

Als ik jullie zo hoor is het een coschap gericht op de toekomst. Jullie zijn bezig met de vraag: hoe kunnen we artsen meenemen in de verandering naar meer verduurzaming in de zorg? Hoe was de samenwerking met de coassistenten voor de Green Teams?

Anne-Luise: “Er was al een beweging van artsen die duurzaamheid belangrijk vonden, zo zijn ook de Green Teams gestart. De coassistenten van dit coschap kunnen denk ik een versterkende factor zijn voor deze duurzame beweging op de betreffende afdelingen, aangezien hij of zij intensief bezig is met een duurzaamheidsvraagstuk en de afdeling hierbij betrekt.”

Linda: “Ik denk dat veel zorgmedewerkers geen idee hebben van de impact van de zorgsector op klimaatverandering en dat ze dus ook niet weten hoeveel we kunnen verbeteren. Onbekend maakt vaak onbemind. Het is fantastisch dat de keuzecoassistenten en de Green Teams zich inzetten voor meer bewustwording. Het is belangrijk om hierbij samen te werken. Als we allemaal onze ideeën delen, komen we tot hele mooie innovatieve oplossingen.”

Melina: “Het is mooi dat in dit coschap de coassistent voor mijn gevoel meer kan doen en toevoegen in plaats van er op een krukje naast te zitten. Daar leer je enorm veel van.
In tegenstelling tot de leden van de green teams heb je als coassistent namelijk wel tijd om het een en ander uit te zoeken en is het iets wat je voltijd doet in plaats van naast je vaste werkzaamheden. Ik had tijd om met mensen in gesprek te gaan over hun ervaringen met duurzaamheid. Dit om ook te proberen te negatieve associaties weg te nemen: mensen zijn vaak bang dat het meer tijd kost of ten koste van de zorg gaat.
Langsgaan op de afdeling leverde leuke gesprekken en nieuwe ideeën op. Het voelde alsof het onderwerp duurzaamheid hierdoor ook in de groep besproken werd. Ik vond het leuk te merken hoe sommige verpleegkundigen dingen al lang op een bepaalde ‘duurzame’ manier deden maar dit eigenlijk nooit met collega’s hadden besproken omdat het voor hen zo logisch was. Ik denk dat men er op deze manier meer over gaat nadenken en dat het daarmee automatisch leuker wordt.”

Linda: “Ik denk dat de blik van jullie als jonge dokter tegenover de meer gevestigde oudere generatie, die dingen vaak doen op een bepaalde manier, dan kan de jonge dokter inzicht geven in hoe het wel anders kan. We weten dat sommige dingen echt niet anders kunnen, maar heel veel wel. Laten we ons vooral richten op wat we wel met elkaar kunnen bereiken.

 

“Zijn jullie in jullie dagelijks leven buiten het ziekenhuis ook met duurzaamheid bezig en op welke manier?”

Linda: “Wat een goede vraag. Ik moet eerlijk zeggen dat ik altijd een beetje rode wangen krijg als ik hierover nadenk. Want tot een aantal jaar geleden was ik mij wel bewust van duurzaamheid maar niet heel erg bezig op die manier. Ik had al jaren een aparte bak voor mijn plastic, rest, papier, glas, dat soort zaken. Maar ik ben ook op een bepaalde manier niet goed bezig en dat is namelijk dat ik veel reis, omdat mijn partner in het buitenland woont. Het is wel een paradox, je inzetten voor verduurzaming maar wel meer dan gemiddeld het vliegtuig pakken. Het gaat vooral om het eerste stukje bewustwording en wat kun je dan ook weer terug doen op een ander gebied. Ik pak de fiets waar dat kan, ook in de regen. Het zit hem ook in die kleine dingen, pak ook eens het ov in plaats van de auto. Of geen vlees eten. Het wordt zo steeds normaler om duurzame keuzes te maken.”

Melina: “Ik eet plantaardig en probeer er ook bij te spullen die ik koop op te letten. Zo koop ik geen leren materialen en probeer ik zo min mogelijk in plastic voorverpakte producten te kopen. 90% van mijn kleding en meubels is tweedehands, apparatuur is vaak refurbished en als ik met de trein kan, ga ik met de trein ondanks dat dit (helaas) vaak nog steeds iets duurder is. Als iets stuk gaat, probeer ik het te repareren en ik probeer goed na te denken over het kunnen hergebruiken van dingen die ik zelf niet meer nodig heb. Verder kook en bak ik redelijk veel en vind ik het leuk mensen dit te laten proeven. Vaak inspireert het ze en zijn ze blij verrast dat plantaardig eten, zo lekker kan zijn.”

Anne-Luise: “Ik ben er dagelijks veel mee bezig, natuurlijk op mijn werk maar ook thuis.  Voorbeelden zijn: ik fiets altijd naar mijn werk, ook in de winter. Ik probeer minder spullen te kopen, met de spullen die we aanschaffen hebben we ook een behoorlijke voetafdruk. We hebben zonnepanelen op het dak en doen aan afvalscheiding. Maar het belangrijkste voor mij is dat ik het meegeef aan mijn kinderen. Ik heb twee kleine kinderen van 4 en 6 en probeer dat zij daar ook op vroege leeftijd al meekrijgen dat het belangrijk is en hoe zij duurzamere keuzes kunnen maken.”

Linda: “Wat goed en wat belangrijk Anne Luise! De kinderen, de volgende generatie. Ik vind dat echt super! Ik zie het ook terug bij mijn kinderen, die zijn wel iets ouder dan die van jou. Maar eigenlijk zijn mijn kinderen zelfs bewuster opgegroeid. Het wordt veel in schoolprogramma’s meegenomen, maar ook goed dat je dat zelf bij je kinderen doet vanuit huis, om te leren niet te verspillen. Ik denk dat dat het allerbelangrijkste is; het de volgende generatie meegeven. Nog meer dan wij het voorbeeld zijn.”

Anne-Luise; “En dan is de cirkel weer rond, want dat beogen we onder meer ook met het keuzecoschap duurzaamheid. Meer bewustwording creëren en kennis meegeven rondom duurzaamheid en duurzame zorg bij de artsen van de toekomst.”

 

“Wat zouden jullie willen meegeven aan coassistenten of jonge dokters die (nog) niet de kans hebben om dit coschap te lopen?”

Anne-Luise; “Maak het aan het begin niet te groot. Wees je ervan bewust dat je zeker invloed hebt. Het maakt niet uit op welke afdeling of bij welke zorginstelling je werkt, je kan altijd wat bijdragen aan verduurzaming van de zorg. Veranderingen moeten niet meteen op macroniveau plaats vinden en in de hele zorg toepasbaar zijn. Begin klein en dan krijg je stap voor stap ook anderen mee.”

Linda: “Blijf nieuwsgierig. Blijf openstaan. Denk in kansen en oplossingen in plaats van in beperkingen. Bedenk wat je nu kunt bijdragen. Want we kunnen echt wat bijdragen, je eigen persoonlijke cirkel of influence is al heel erg groot. Dat hoeft niet altijd heel groots te zijn, dat mag ook heel klein zijn.”

 

Wil je meer weten over hoe het Spaarne Gasthuis zich inzet voor verduurzaming van de gezondheidszorg? Op de website kun je er meer over lezen!

 

– Door Charlotte en Lotte